Эксперименттік топ зерттеуші өз бақылауындағы айнымалының әсеріне бағынатын зерттелетін популяцияның репрезентативті үлгісінен тұрады. Эксперименттің мақсаты – тәуелсіз айнымалы деп аталатын осы айнымалының тәуелді айнымалылар деп аталатын бір немесе бірнеше жауап айнымалыларына әсерін анықтау . Эксперименттік топтар әсіресе медицина және фармакология саласында емдеу топтары деп те аталады.
Екінші жағынан, бақылау тобы эксперименттік топқа өте ұқсас, бірақ тәуелсіз айнымалының әсеріне ұшырамайтын үлгіден тұрады. Соңғысы не бақылау тобында тұрақты болып қалады (температура немесе қысым сияқты айнымалылар сияқты) немесе мүлде қолданылмайтын фактор (дәрілік препарат жағдайындағыдай). Бұл шарттарда бақылау тобындағы тәуелді айнымалының кез келген өзгерісін тәуелсіз айнымалыға жатқызуға болмайды, бірақ басқа аралық айнымалыларға жатады.
бақыланатын эксперименттер
Барлық эксперименттер бақылау тобын пайдалануды талап етпейді. Бұл зерттеушінің ниетіне, эксперименттің сипатына және зерттелетін жүйенің күрделілігіне байланысты. Бақылау тобы қолданылатын эксперимент «бақыланатын» эксперимент деп аталады .
Бақылау тобы мен эксперименттік топ арасындағы айырмашылықтар мен ұқсастықтар
айырмашылықтар ұқсастықтар • Эксперименттік топ тәуелсіз айнымалының әсеріне ұшырайды, ал бақылау тобы әсер етпейді.
•Бақылау тобында байқалған өзгерістер тәуелсізден басқа айнымалыларға тікелей қатысты, ал эксперименттік топ жағдайында оны алдымен себеп-салдар байланысын орнату үшін бақылаумен салыстыру қажет.
• Эксперименттік топтар эксперимент жүргізу үшін маңызды, ал бақылау топтары әрқашан қажет емес.
•Тәжірибе тобы экспериментке мән береді, ал бақылау тобы нәтижелердің сенімділігін береді. •Екеуі де эксперименттік жобаға және зерттеуші тексергісі келетін гипотезаға байланысты.
•Екеуі де бір топтағы пәндерден немесе оқу бірліктерінен тұрады.
• Бақылау тобы да, эксперимент тобы да зерттелетін халықтың өкілі болуы керек.
•Нәтижелердің статистикалық талдауының қолданылуын қамтамасыз ету үшін екеуі де кездейсоқ таңдалады.
• Әдетте олар екі топты тудыру үшін екіге бөлінген бірдей бастапқы үлгіден таңдалады.
• Тәуелсіз айнымалыны қоспағанда, екі топ бірдей эксперименттік шарттарға ұшырайды.
•Тәжірибе жағдайларындағы кез келген өзгеріске екі топ бірдей жауап береді деп болжанады, бұл вариация әдейі немесе әдейі емес.
Бақылау топтары не үшін қолданылады?
Бақыланатын эксперименттер зерттелетін жүйе өте күрделі және зерттеуші бақылай алатын және тұрақты сақтай алатын айнымалылар көп болған кезде жүргізіледі. Тәжірибе және бақылау топтарын тәуелсіз айнымалыдан басқа бірдей шарттарға бағындыру екі топ арасындағы кез келген айырмашылықтың тәуелсіз айнымалыға қатысты болуын қамтамасыз етеді. Осылайша, себеп-салдар байланысын неғұрлым сенімді түрде орнатуға болады, бұл барлық эксперименттердің түпкі мақсаты болып табылады.
Плацебо және бақылау топтары
Кейбір эксперименттерде бақылау тобының немесе эксперименттік топтың бөлігі болу тәуелсіз айнымалының жауабына әсер етуі мүмкін. Бұл плацебо әсерінің жағдайы, ол клиникалық дәрілік сынақтарда инертті затты қабылдаған кезде организмде пайда болатын жақсартудан тұрады, бірақ тиімді дәрі қабылданады деген сеніммен , шын мәнінде олай емес. Осы жаңа айнымалының (бұл тек адамдарға қатысты) әсерін болдырмау үшін клиникалық зерттеулерде бақылау тобының мүшелеріне сыртқы түрі, иісі және дәмі нақты препарат сияқты бірдей «плацебо» беріледі. , бірақ онсыз. белсенді ингредиент.
Бұл жағдайларда қатысушылардың ешқайсысына олардың қай топқа жататыны айтылмайды, сондықтан олар препаратты немесе плацебоны «соқыр» қабылдайды, сондықтан бұл зерттеулер « соқыр» зерттеулер деп аталады . Кейбір жағдайларда тергеушінің қасақана біржақтылығына жол бермеу үшін тергеуші плацебоны кім қабылдағанын және кім алмағанын білмейді. Қатысушылар да, зерттеуші де плацебоны кім қабылдағанын білмейтіндіктен, зерттеудің бұл түрі «қос соқыр» деп аталады .
Оң және теріс басқару элементтері
Тәжірибеде тек екі ықтимал нәтиже болған кезде бақылау топтары екі түрлі болуы мүмкін:
оң бақылау топтары
Олар тәжірибе бойынша оң нәтиже беретіні белгілі. Олар жалған негативтердің алдын алуға қызмет етеді, өйткені бақылау тобы теріс нәтиже берсе, оның оң болуы керек екенін біле тұра, тәуелсіз айнымалыға жатқызудың орнына, эксперименттік қатеге жатқызылады және эксперимент қайталанады.
Мысалы:
Егер жаңа антибиотик бактериялар культурасында сыналған болса және бактерияларға қарсы тиімді екені белгілі бақылау құралы ретінде пайдаланылса, бақылау оң болған жағдайда ғана нәтижелер мағынасы болады (бақылауда бактериялар өспейді). Егер бұл орын алмаса, тәжірибеде ақау болуы мүмкін (мүмкін, зерттеуші дұрыс емес бактерияларды пайдаланған).
Теріс бақылау топтары
Бұл жағдайлар теріс нәтиже беретін бақылау топтары. Бақылау тобындағы нәтиже теріс болса, ешқандай айнымалы нәтижелерге әсер етпейді деп болжанады, сондықтан эксперименттік топтағы оң нәтижені шын мәнінде оң нәтиже деп санауға болады.
Мысалы:
Плацебо тобы теріс бақылаудың мысалы болып табылады. Плацебо ауруға ешқандай әсер етпеуі керек (сол себепті бұл теріс бақылау), сондықтан егер плацебо да, эксперименттік топ та жақсарғанын көрсетсе, бұл нәтижелерді шатастыратын басқа айнымалы болуы мүмкін. оң. Керісінше, егер плацебо теріс болса (күтілгендей) және эксперименттік топ жақсартуды көрсетсе, онда бұл зерттелетін дәріге жатқызылады.
Бақылау тобын және эксперименттік топты таңдау
Бақылау тобын және эксперименттік топты дұрыс таңдау популяцияның өкілі болып табылатын үлкен кездейсоқ таңдауды таңдаудан басталады. Мысалы, егер сіз шудың студенттердің сынақта алған бағаларына әсерін зерттегіңіз келсе, іріктеу студенттерден тұруы керек және таңдалған топ орташа алғанда осы жиынтықпен бірдей сипаттамаларға ие болуы керек.
Келесі қадам – бұл бастапқы үлгіні мүмкіндігінше ұқсас екі топқа бөлу. Нәтижелерге әсер етеді деп күдіктенетін кез келген айнымалы (жынысы, жасы, ұлты, білім деңгейі және т.б.) екі топта да бірдей ұсынылатыны әрқашан сұрақ болып табылады.
Содан кейін екі топты бірдей эксперименттік шарттарға ұшыратуға тырысады. Студенттердің мысалында барлығы бірдей сағаттарды пәнді оқуға арнауы, бір сабаққа қатысуы және бірдей басшылық алуы мүмкін. Емтихан кезінде екі топ бірдей сынақты, мүмкін бір уақытта және ұқсас бөлмелерде алуы керек, бірақ бөлмелердің бірінде (тәжірибелік топтың бірінде) көп шу шығаратын кез келген нәрсе ұйымдастырылған. , ал басқасында, бақылау тобы орналасқан жерде, жоқ.
Бақылау топтары мен эксперименттік топтардың мысалдары
Бақылау тобының және эксперименталды топтың нақты мысалдары туралы сөйлескіңіз келгенде, алдымен қарастырылып отырған экспериментті сипаттап, қайсысы тәуелді және тәуелсіз айнымалылар екенін анықтауыңыз керек. Келесі мысалды көрейік:
- Тәжірибе: Йоркшир терьер тұқымы иттердің жүнінің жылтырлығына шомылу жиілігінің әсерін анықтау керек.
- Тәуелсіз айнымалы: Ванна жиілігі.
- Тәуелді айнымалы: Йоркшир терьерінің пальто жылтырлығы
Эксперименттік топтың мысалы Жақсы бақылау тобының мысалы Олар жақсы бақылау топтары емес… ✔️ 1 жастан 3 жасқа дейінгі 20 еркек пен 20 аналық Йоркшир терьерінен тұратын топ, олар бір ай бойы аптасына 1 мен 5 рет шомылады. ✔️ Тәжірибенің басында ғана шомылатын 10 жас Йоркшир терьерінен және 1 жастан 3 жасқа дейінгі 10 аналықтан тұратын топ. ❌ 1 мен 3 жас аралығындағы 20 еркек Йоркшир терьерінен тұратын топ, олар бір ай бойы аптасына 1 мен 5 рет шомылады.
❌ 10 аталық Йоркшир терьерінен және 10 жастан кіші Голден ретриверлерден тұратын топ, эксперимент басында ғана шомылды.
❌ Тәжірибенің басында ғана шомылатын 1 жастан 3 жасқа дейінгі 20 парсы мысықтары тобы.
Нашар бақылау топтарының үш мысалы эксперименталды топ пен бақылау арасындағы айырмашылықтар мен ұқсастықтарды көрсетеді. Бірінші жағдайда эксперименттік және бақылау топтары тәуелсіз айнымалының бірдей вариациясына ұшырайды (жұмылу жиілігі) және тұрақты болып қалуы керек басқа айнымалыларда (жыныс) ерекшеленеді.
Екінші мысал да ыңғайлы емес, өйткені ол жаңа айнымалыларды (тұқымы мен жасы) енгізеді, сонымен қатар, Голден ретриверлер тек Йоркшир терьерлерінен тұратын зерттелетін популяцияның өкілі емес. Топ ұшыраған эксперименттік жағдайлардың адекватты болуына қарамастан, топ тіпті жануарлардың бір түрінен тұрмайтын соңғы мысал туралы да дәл осылай айтуға болады.
Дереккөздер
- Бэйли, Р.А. (2008). Салыстырмалы эксперименттерді жобалау . Кембридж университетінің баспасөзі. ISBN 978-0-521-68357-9.
- Чаплин, С. (2006). «Плацебо реакциясы: емдеудің маңызды бөлігі». Тағайындау : 16–22. doi: 10.1002/psb.344
- Хинкельман, Клаус; Кемпторн, Оскар (2008). Эксперименттерді жобалау және талдау, I том: Эксперименттік жобалауға кіріспе (2-ші басылым). wiley. ISBN 978-0-471-72756-9.
