Электролиттер – суда ерігеннен кейін катиондар мен аниондарға ыдырайтын заттар. Катиондар оң зарядты иондар, ал аниондар теріс зарядты иондар. Электролит суда еріген кезде оны ионданған деп атайды.
Электролиттердің екі тобы бар: күшті электролиттер және әлсіз электролиттер. Біріншілері толығымен ионданған, яғни 100%. Секундтар жартылай иондалған, 1 мен 10% аралығында. Күшті электролиттер үшін ерітіндідегі негізгі түрлер иондар болып табылады. Оның орнына, әлсіз электролиттер үшін ерітіндідегі негізгі түр иондалмаған қосылыс болып табылады.
Қарапайым сөзбен айтқанда: әлсіз электролиттер – сулы ерітіндіде әрең диссоциацияланатын (катиондар мен аниондарға ыдырамайтын) электролиттер.
Әлсіз электролиттердің мысалдары
HF (фтор қышқылы), HC 2 H 3 O 2 (сірке қышқылы), H 2 CO 3 (көмір қышқылы) және H 3 PO 4 (фосфор қышқылы) сияқты әлсіз қышқылдар және NH 3 (аммиак) және C сияқты әлсіз негіздер 5 H 5 N (пиридин) – әлсіз электролиттер. Құрамында азот бар молекулалардың көпшілігі де әлсіз электролиттер болып табылады.
Тұздың суда ерігіштігі төмен, бірақ күшті электролит болуы мүмкін екенін есте ұстаған жөн. Себебі еріген тұз мөлшері шектеулі болса да суда толық иондалған. Кейбір авторлар суды әлсіз электролит деп есептейді. Себебі су ішінара Н+ және ОН- иондарына диссоциацияланады. Дегенмен, басқалары оны электролит емес деп санайды. Себебі судың өте аз мөлшері ғана диссоциацияланады немесе иондарға ыдырайды.
Диссоциация және еріту арасындағы айырмашылық
Суда еритін заттың маңыздылығы айтылды. Алайда заттың суда еріген-ерімейтіндігі электролиттің беріктігін анықтауда шешуші фактор емес. Басқаша айтқанда, диссоциация мен еру бірдей емес.
Сонымен, диссоциация бір қосылыстың екінші қосылыстың ыдырау сәтін білдіреді . Оның орнына сұйық қосылыс сулы ерітіндіде сұйылтылған кезде еру жүреді .
Сірке қышқылы әлсіз электролит ретінде
Сірке суында кездесетін сірке қышқылы суда жақсы еритін қосылыс болып табылады. Яғни, бұл қосылыс диссоциацияланбайды; дегенмен ол ериді. Бұл қышқыл әлсіз электролит болып табылады, өйткені оның диссоциация константасы аз, яғни қоспада электр тогын өткізетін иондар аз болады.
Сірке қышқылының көп бөлігі оның иондалған формасы этанаттың (CH 3 COO – ) орнына негізгі молекуласы ретінде бүлінбеген күйінде қалады . Осыған байланысты сірке қышқылы суда ериді және этанат пен гидроний ионына ионданады, бірақ оның тепе-теңдік жағдайы диссоциация теңдеуінің сол жағында болады, бұл әрекеттесушілерді қолайлы етеді. Яғни, этанат пен гидроний түзілгенде, олар сірке қышқылы мен суға оңай оралады:
CH 3 COOH + H 2 O ⇆ CH 3 COO – + H 3 O +
Ескерту : Этанаттың аз мөлшері сірке қышқылын күшті емес, әлсіз электролит етеді.
